Zarząd spółki kapitałowej, jako organ uprawniony do prowadzenia jej spraw oraz reprezentacji niejednokrotnie w realiach obrotu gospodarczego dokonuje czynności prawnych bez wymaganej zgody innego organu Spółki, np. Zgromadzenia Wspólników lub Rady Nadzorczej, pomimo obowiązku uzyskania takiej zgody, wynikającego bądź wprost z ustawy, bądź z umowy lub statutu spółki.

W takich sytuacjach nasi Klienci często zadają pytania: Czy takie działanie skutkuje nieważnością dokonanej czynność prawnej i czy jest możliwość uzyskania zgody następczej?

Odpowiedź na ww. pytania uzależniona jest od źródła obowiązku uzyskania zgody danego organu, gdyż zgodnie z art. 17 k.s.h odmienne skutki prawne zachodzą w przypadku braku zgody, wymaganej ustawą, a odmienne w przypadku braku zgody wynikającej wyłącznie z umowy spółki lub statutu spółki.

W przypadku, gdy źródłem obowiązku uzyskania zgody organu na dokonanie czynności jest ustawa, to zgodnie z brzmieniem art. 17 § 1 k.s.h. czynność dokonana bez wymaganej zgody jest bezwzględnie nieważna, a co za tym idzie nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych.

Należy jednak zauważyć, że art. 17 § 2 k.s.h. dopuszcza możliwość konwalidacji takiej czynności w postaci uzyskania zgody następczej, zwanej inaczej zgodą korporacyjną. Powinna ona jednak zostać udzielona nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia dokonania przez spółkę danej czynności prawnej – wówczas czynność prawna wywołuje skutki prawne od chwili jej dokonania (zgoda następcza wyrażona w ustawowym terminie ma więc moc wsteczną).

Należy także wspomnieć o przypadku czynności o wartości co najmniej dwukrotnie przekraczającej wysokość kapitału zakładowego spółki z o.o., która co do zasady – jeśli w umowie spółki nie określono inaczej – na podstawie art. 230 k.s.h. wymaga zgody Zgromadzenia Wspólników. Jednocześnie jednak regulacja ww. przepisu stanowi, że nie znajduje tu zastosowania przepis art. 17 § 1 k.s.h., co oznacza brak sankcji nieważności takiej czynności, podjętej bez wymaganej zgody Zgromadzenia Wspólników. Dzięki temu kontrahenci ww. spółek nie ponoszą negatywnych skutków braku podjęcia przez Zgromadzenie Wspólników uchwały w sprawie wyrażenia zgody na czynność przekraczającą dwukrotność kapitału zakładowego spółki z o.o., co stanowi istotne wzmocnienie bezpieczeństwa oraz pewności obrotu. Dokonanie takiej czynności prawnej przez Zarząd, bez zgody Zgromadzenia Wspólników, może  natomiast skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą, ew. organizacyjną członków zarządu, na zasadach wskazanych w poniższym akapicie.

Natomiast gdy źródłem obowiązku uzyskania zgody organu spółki kapitałowej na dokonanie czynności prawnej jest wyłącznie umowa spółki lub jej statut (a nie przepis ustawowy), czynność dokonana bez wymaganej zgody jest wprawdzie ważna i skuteczna, jednakże członkowie zarządu spółki mogą ponosić odpowiedzialność z tytułu naruszenia umowy spółki lub statutu (art. 17 § 3 k.s.h.). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 roku (sygn. I CSK 289/14), w takiej sytuacji spółka może wytoczyć powództwo przeciwko członkom zarządu działającym bez wymaganej zgody z tytułu umowy spółki lub statutu. W przypadku powstania szkody poszczególni członkowie organów odpowiadają na podstawie art. 293, art. 300¹²⁵  oraz art. 483 k.s.h., stanowiących o odpowiedzialności członka Zarządu za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki (z wyłączeniem sytuacji, gdy nie ponosi on winy). Jeżeli jednak szkoda po stronie spółki nie powstała, to ewentualne konsekwencje dla członków zarządu mogą dotyczyć ich odpowiedzialności organizacyjnej m.in. w postaci odwołania danej osoby z zarządu.

W przypadku Państwa pytań odnośnie tematyki poruszonej w niniejszym artykule, prosimy o kontakt z naszą Kancelarią.