W Parlamencie procedowany jest aktualnie projekt nowej ustawy o fundacji rodzinnej, który ma wprowadzić szereg rozwiązań, mających ułatwić zarządzanie majątkiem przez nestorów firm rodzinnych oraz ich następców prawnych, którzy będą mogli zostać ustanowieni beneficjentami fundacji rodzinnej lub aktywnie uczestniczyć w zarządzaniu nią. Fundacja rodzinna wyróżniać się będzie się m.in. tym, że nie będzie miała wspólników, co umożliwi zachowanie rodzinnego charakteru firmy, a także na oddzielenie statusu jej beneficjenta od osoby, która nią zarządza oraz zachowanie dużej elastyczności zarówno w zakresie wyznaczania kręgu beneficjentów, jak i sposobu podejmowania strategicznych decyzji.
Obecnie projekt ustawy o fundacji rodzinnej został przedłożony senatowi do rozpatrzenia, który w dniu 12 stycznia 2023 r. podjął uchwałę, w ramach której wniósł poprawki do jego treści. Na dzień publikacji niniejszego artykułu projekt ustawy powraca do sejmu, który rozstrzygnie o jego ostatecznej wersji, przyjmując bądź odrzucając poprawki wniesione przez senat. W założeniu ustawa ta ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Oznacza to, że osoby zainteresowane uwzględnieniem instytucji fundacji rodzinnej we wdrażaniu planów sukcesji powinny aktualnie z jednej strony bacznie obserwować, na jakim etapie jest procedowanie tej ustawy oraz aktywnie zasięgać informacji o sposobach wdrożenia planowanych zmian, z drugiej zaś przeprowadzić już teraz wstępną analizę możliwości wdrożenia takiego rozwiązania, gdyż przygotowanie tak firmy, jak i rodziny do procesu sukcesyjnego jest procesem czasochłonnym i wymagającym wielu przygotowań.
W niniejszym artykule przybliżymy Państwu ogólne zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz wybrane obowiązki, związane z jej prowadzeniem.
Ustanowienie fundacji rodzinnej
Fundację rodzinną będzie mogła założyć jedynie osoba fizyczna. Nie wyklucza to natomiast co do zasady możliwości założenia fundacji rodzinnej przez kilka osób fizycznych wspólnie (jedynie wyjątkowo takiej możliwości nie będzie, gdy fundacja rodzinna zostanie ustanowiona przez fundatora w testamencie). Ponadto osoba zakładająca fundację rodzinną będzie musiała uposażyć nowopowstałą fundację rodzinną w tzw. fundusz założycielski, na poczet którego osoba ta zobowiązana będzie wnieść aktywa warte min. 100 tys. złotych polskich. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu procedowanej ustawy majątek fundacji rodzinnej, rozumiany jako aktywa, stanowić będzie mienie w rozumieniu kodeksu cywilnego, a zatem mogą nim być także udziały lub akcje w spółkach handlowych. Po spełnieniu ustawowych wymogów dla założenia fundacji rodzinnej oraz zgromadzeniu wymaganej dokumentacji (m.in. akt założycielski albo protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, w którym ustanowiono fundację rodzinną, statut fundacji rodzinnej, oświadczenia fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego oraz dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej) fundacja rodzinna podlegać będzie wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych, który prowadzić będzie Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Przedmiot działalności fundacji rodzinnej
Celem działalności fundacji rodzinnej ma być takie zarządzanie jej aktywami, aby zachować w rękach rodziny majątek firmy na pokolenia. Zatem co do zasady, fundacja rodzinna nie będzie prowadzić tradycyjnie rozumianej działalności gospodarczej, niemniej – zgodnie z wyjątkami od tej zasady, wskazanymi aktualnie w art. 6 projektu ustawy – dozwolone będzie m.in. przystępowanie przez fundację rodzinną do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także uczestnictwo w powyższych (np. poprzez posiadanie udziałów lub akcji w spółkach handlowych). Zgodnie z aktualnie przyjętą definicją ustawową, fundacja rodzinna będzie osobą prawną, utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Natomiast świadczenia spełniane na rzecz beneficjenta oznaczać mają zasadniczo składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, które zostaną przez fundację rodzinną przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania. W szczególności zatem fundacja rodzinna ma pokrywać koszty utrzymania lub kształcenia beneficjenta albo też – alternatywnie – zostać ustanowiona, by wspierać realizację celów organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.
Organy fundacji rodzinnej
Organami fundacji rodzinnej będą: rada nadzorcza, zarząd oraz zgromadzenie beneficjentów. Warto także wspomnieć, że fundator będzie mógł powierzyć wykonywanie swoich praw i obowiązków innym osobom, co możliwe będzie poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w statucie fundacji rodzinnej. Statut fundacji rodzinnej określi ponadto szczegółowy cel fundacji rodzinnej oraz inne istotne kwestie, dotyczące jej funkcjonowania, przykładowo zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w procedowanej ustawie. Dozwolone będzie także rozszerzenie kompetencji rady nadzorczej, w szczególności poprzez ustanowienie obowiązku uzyskania zgody rady nadzorczej przez zarząd przed dokonaniem określonych czynności.
Dokumentacja wewnętrzna i obowiązkowy audyt
Z funkcjonowaniem fundacji rodzinnej związana będzie potrzeba przyjęcia także innych dokumentów wewnętrznych, takie jak np. protokoły z posiedzeń jej organów lub – gdy będzie to konieczne – regulaminów ich funkcjonowania. Ponadto projekt ustawy o fundacji rodzinnej wprowadza obowiązek przeprowadzania co 4 lata audytu dotyczącego zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.
W przypadku zainteresowania z Państwa strony tematyką fundacji rodzinnej i potrzeby uzyskania w tym zakresie wsparcia prawnego zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.