Szanowni Państwo,

informujemy, iż w dniu 6.08.2019 została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 2019 poz. 1469 ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej Nowelizacja lub Ustawa), która w istotny i kompleksowy sposób nowelizuje Kodeks Postępowania Cywilnego (dalej KPC), tj. Ustawa ta ma istotne znaczenie m.in. dla przedsiębiorców, w związku z potencjalnymi sporami sądowymi z kontrahentami i pracownikami.

I. Wejście w życie

Pierwsze zmiany w KPC, wskazane w pkt. II.4.-5. poniżej, wchodzą w życie już 21 sierpnia 2019 r. Pozostałe zmiany będą wchodzić w życie sukcesywnie, przy czym większość zmian wejdzie w życie w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia Nowelizacji, tj. 7 listopada 2019 r., a pozostałe kolejno w terminie sześciu i dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia Ustawy.

II. Regulacje istotne z punktu widzenia przedsiębiorstw

Nowelizacja KPC jest bardzo obszerna, a wśród istotnych z punktu widzenia przedsiębiorców zmian, wskazać należy przede wszystkim:

1. Przywrócenie odrębnego postępowania gospodarczego

Począwszy od 07.11. br. przywrócone zostaje odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych (dział IIa – art.458¹ i n.). Oznacza to dla przedsiębiorców bardziej skomplikowane procedury, które w założeniu mają przyspieszyć postępowania sądowe, zwłaszcza że równolegle wprowadza się zasadę, że sąd winien podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie zapadło nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. W tym trybie mają być rozstrzygane wszystkie spory ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a także spory powstałe m.in. na bazie umów o roboty budowlane, umów leasingu i z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Strona, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną będzie mogła żądać rozpoznania sprawy w normalnej procedurze. W związku z tym zostanie wprowadzone znaczne zaostrzenie rygorów dowodowych, o czym niżej w pkt. 2.

2. Zaostrzenie rygorów dowodowych

Nowelizacja przewiduje znaczne zaostrzenie rygorów dowodowych, w szczególności:

• w postępowaniu gospodarczym zostanie wprowadzona rozbudowana prekluzja dowodowa, co oznacza, że wnioski dowodowe składane po terminie będą uwzględniane jedynie wyjątkowo,
• w postępowaniu gospodarczym niedopuszczalne będzie powództwo wzajemne,
• w postępowaniu gospodarczym wprowadzony zostanie prymat dowodu z dokumentów nad zeznaniami świadków, co oznacza, że dowód z zeznań świadków sąd będzie mógł dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku, pozostaną niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy,
• w postępowaniu gospodarczym wprowadzony zostanie nowa instytucja: tzw. umowa dowodowa, na podstawie której strony mogą się umówić o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy,
• ograniczona zostanie możliwość podniesienia zarzutu potrącenia (art. 203¹ kpc), do sytuacji, gdy wierzytelność pozwanego jest niesporna, uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego, a także gdy pochodzi z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona pozwem (w innym wypadku, pozwany będzie musiał wytoczyć własne powództwo).

3. Wprowadzenie instytucji posiedzenia przygotowawczego i planu rozprawy

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie nowej instytucji posiedzenia przygotowawczego (art. 205⁵ kpc), polegającego na próbie nakłonienia stron przez sąd do polubownego zakończenia sporu, tj. bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu w sposób polubowny, to na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy. Ma on zawierać takie dane, jak: określenie żądań stron,  sporne fakty, terminy posiedzeń i czynności, kolejność i termin przeprowadzenia dowodów, datę zamknięcia rozprawy i ogłoszenia wyroku.

Przy tym co do zasady twierdzenia i dowody będą mogły być zgłaszane do czasu zatwierdzenia planu rozprawy (chyba, że strona uprawdopodobni, że nie było to możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później). Za wezwanie świadka nieuwzględnionego w planie rozprawy trzeba będzie zapłacić 100 zł (za każdego świadka). Niestawiennictwo powoda na posiedzeniu przygotowawczym może skutkować umorzeniem postępowania, zaś z kolei brak obecności pozwanego na takim posiedzeniu spowoduje, że nie będzie on miał wpływu na kształt planu rozprawy i może zostać obciążony wyższymi kosztami procesu.

4, Zmianę wysokości kosztów sądowych

Już od 21.08. br. obowiązywać zaczną nowe (de facto wyższe) stawki kosztów sądowych, zgodnie z którymi m.in.:

• w sprawach o prawa majątkowe górna granica wpisu sądowego (liczonego jako 5 % wartości przedmiotu sporu) została podniesiona ze 100.000 PLN na 200.000 PLN,
• od określonych, dotąd nieodpłatnych wniosków, wprowadzono opłaty, np. 100 PLN od wniosku o uzasadnienie wyroku (przy czym jeśli strona zdecyduje się na odwołanie od wyroku opłata ta będzie zaliczana na poczet opłaty sądowej za drugą instancję), opłata za oświadczenie o rozszerzeniu lub zmianie powództwa, w wysokości różnicy między opłatą należną od powództwa rozszerzonego lub zmienionego a opłatą należną sprzed rozszerzenia lub zmiany powództwa, nie niższej jednak niż 30 złotych,
• dotychczas obowiązujące różne stawki najniższych opłat w wysokości 30, 40, 50 czy 60 PLN zostały zastąpione jednolitą stawką opłaty stałej w wysokości 100 PLN,
• wysokość opłaty stałej w sprawach o prawa niemajątkowe i niektóre prawa majątkowe określono widełkowo – od 30 do 10 000 PLN,
• wprowadzono katalog opłat w sprawach dotyczących ochrony praw autorskich, prawa własności przemysłowej, czynów nieuczciwej konkurencji.

5. Wprowadzenie reguły wydawania postanowień na posiedzeniach niejawnych

Również od 21.08. br. obowiązywać zacznie ogólna zasada wydawania przez sąd postanowień na posiedzeniu niejawnym (art. 148 ust. 3 kpc), co ma na celu przyspieszenie postępowania. Przy tym od 07.11.br. dojdzie do tego regulacja, że uzasadnienia postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnych sporządzane będą tylko, gdy podlegać będą zaskarżeniu oraz tylko na wniosek strony, przy czym sąd będzie mógł, według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, postanowić o odstąpieniu od takiego uzasadnienia, jeżeli w całości uwzględni zawarty w piśmie procesowym wniosek strony i podzieli jej argumenty.

6. W zakresie sporów ze stosunków pracy – wprowadzenie natychmiastowej wykonalności wyroku I Instancji w zakresie przywrócenia do pracy

Od 7.11. br. zacznie obowiązywać regulacja, iż w przypadku uznania przez Sąd I Instancji wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne albo w przypadku przywrócenia pracownika do pracy, sąd ten może, na wniosek pracownika, we wskazanym wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego(art. 477² kpc) .

7. Zmiana właściwości sądów w przypadku sporów dotyczących umów i zmiana zasad doręczeń

Od 07.11. br. w przypadku dochodzenia roszczeń z umów co do zasady sprawa będzie się toczyć w sądzie właściwym dla miejsca wykonania umowy. W przypadku wątpliwości dotyczących miejsca wykonania umowy powinno to być stwierdzone dokumentem (art. 34 kpc).

Nowelizacja wprowadza również od 07.11. br. nowe zasady doręczania pozwu (art. 139¹ kpc).Jeżeli pozwany nie odbierze pisma rozpoczynającego postępowanie, sąd zobowiąże powoda do doręczenia pozwanemu pozwu za pośrednictwem komornika. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania powód nie przedstawi potwierdzenia doręczenia pozwu lub aktualnego adresu pozwanego, będzie można zawiesić postępowanie.

III. Wpływ Nowelizacji na praktykę gospodarczą

W naszej opinii Nowelizacja może wpływać na praktykę gospodarczą, w szczególności w tym aspekcie, że:

• umożliwia podjęcie próby  – już na etapie negocjowania umowy z kontrahentem – zawarcia z nim dodatkowo tzw. umowy dowodowej (na piśmie), dzięki której będzie można wyłączyć w razie sporu sądowego powoływanie określonych dowodów lub zmodyfikować zakres możliwych dowodów i tym samym ułatwić sobie prowadzenie postępowania sądowego, przy czym pojawiające się stanowisko, np.  Ministerstwa Rozwoju, według którego będzie można w ten sposób m.in wprowadzić zasadę, że dla wykazania wysokości szkody wystarczy prywatna ekspertyza, bez konieczności przeprowadzania dowodu z opinii biegłego, lub że przesłuchanie świadków będzie wymagać obecności ekspertów z określonej dziedziny, wymaga pewnej ostrożności, gdyż w tym względzie należy naszym zdaniem poczekać na wykładnię przepisów przez sądy,
• uzasadniać będzie wyraźne wprowadzenie w umowach regulacji o miejscu wykonywania umowy, w celu unikania sporów dotyczących właściwości sądu,
• uzasadniać będzie jak najszersze potwierdzenie zawarcia i realizacji umów w formie dokumentów (z uwagi na wprowadzany nowelizacją prymat dowodu z dokumentów nad dowodem ze świadków).

W związku z powyższym sugerowalibyśmy przegląd stosowanych aktualnie umów i procedur ich zawierania, pod kątem wprowadzenia regulacji pozwalających w możliwie jak najlepszy sposób przygotować się na mającą wkrótce wejść w życie Nowelizację.

W razie jakichkolwiek pytań odnośnie wskazanej Nowelizacji, uprzejmie prosimy o kontakt pod adresem jsron@abcgroupce.com lub wlakomecki@abcgroupce.com .