Szanowni Państwo,

pragniemy poinformować, iż w dniu 6 marca 2024 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji zamieszczony został nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów (druk nr UC1), którego celem jest implementacja unijnej dyrektywa nr 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Nowy projekt ustawy, podobnie do poprzednich, ma na celu uregulowanie kwestii dotyczących zgłaszania naruszeń, ochrony sygnalistów oraz podejmowania działań następczych przez podmioty prawne i organy publiczne. Projektowane rozwiązania mają ponadto uzupełnić wcześniej procedowane przepisy o środkach ochrony związanych ze zgłaszaniem lub ujawnianiem naruszeń.

W porównaniu do poprzednich wersji projektu (m.in. z dnia 12.01.2024 r.) różni się on jednak zasadniczo w następujących kwestiach:

• zmiana nomenklatury: od teraz procedowany będzie projekt ustawy o ochronie sygnalistów, a nie projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Jak wskazuje ustawodawca, powyższe podyktowane jest tym, że termin „sygnalista” znacznie częściej funkcjonuje w odniesieniu do problematyki zgłaszania naruszeń prawa;
• rozszerzenie zakresu pojęcia „sygnalisty”: pojęcie „sygnalisty” obejmie również pracownika tymczasowego w rozumieniu ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1563 z późn. zm.). Ponadto, ustawa obejmie też sygnalistów lub ujawniających naruszenie prawa, jeśli dokonali zgłoszenia lub ujawnienia o naruszeniu prawa w kontekście związanym z pracą, jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub gdy taki stosunek już ustał;
• rozszerzenie katalogu naruszeń prawa: katalog ten został rozszerzony o wolności i prawa człowieka i obywatela, korupcję, handel ludźmi oraz prawo pracy;
• modyfikacja dotycząca możliwości przyjmowania zgłoszeń anonimowych: ustawodawca umożliwi podmiotom prawnym, Rzecznikowi Praw Obywatelskich i organom publicznych samodzielne decydowanie, czy będą przyjmować zgłoszenia anonimowe;
• doprecyzowanie sposobu obliczania stanu załogi, determinującego obowiązek wdrożenia systemu zgłaszania nieprawidłowości: do wdrożenia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych będzie zobowiązany podmiot prawny, na rzecz którego, według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku, wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Przy czym do tej liczby wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia;
• poszerzenie ochrony potencjalnych sygnalistów poprzez umożliwienie im skorzystania z nieodpłatnej pomocy i porad prawnych;
• wydłużenie vacatio legis: projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów rozdziału 4 (dotyczącego zgłoszeń zewnętrznych), które zaczną obowiązywać po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Co również ważne, przepisy niniejszej ustawy nie będą stosowane do informacji objętych: przepisami o ochronie informacji niejawnych, tajemnicą związaną z wykonywaniem zawodów medycznych oraz prawniczych, tajemnicą narady sędziowskiej oraz postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.

O postępie nad procedowanym projektem ustawy o sygnalistach i ew. dalszych istotnych zmianach w jego treści, będziemy informować Państwa na bieżąco.