I. PRAWO HOLDINGOWE – PRZEPISY
Od dnia 13 października 2022 r. zacznie obowiązywać Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone w ramach tej nowelizacji prawo holdingowe (in. prawo koncernowe) ureguluje obszary funkcjonowania grup kapitałowych, które dotychczas były uregulowane w Kodeksie Spółek handlowych (dalej KSH) jedynie szczątkowo, co aktualnie ma ulec zmianie. Prawo holdingowe będzie dotyczyło działalności spółek z o.o., prostych spółek akcyjnych oraz spółek akcyjnych, uczestniczących w krajowych oraz międzynarodowych grupach kapitałowych.
II. WARUNKI STOSOWANIA PRAWA HOLDINGOWEGO
W pierwszym rzędzie należy mieć na uwadze, że stosowanie nowych przepisów KSH w zakresie prawa holdingowego będzie dobrowolne i przewidziane tylko dla tych spółek, które utworzą „grupę spółek” oraz spełnią łącznie następujące warunki:
1. spółka dominująca oraz spółka zależna będą spółkami z o.o., prostymi spółkami akcyjnymi lub spółkami akcyjnymi;
2. spółka dominująca oraz spółka zależna będą kierować się wspólną strategią, w celu realizacji wspólnego interesu, uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną;
3. spółka zależna nie będzie posiadała statusu spółki publicznej, spółki w likwidacji (która rozpoczęła podział majątku), spółki w upadłości lub spółki objętej nadzorem nad rynkiem finansowym;
4. zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmie uchwałę w sprawie uczestnictwa w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej;
5. spółka dominująca i spółka zależna ujawnią uczestnictwo w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (wpis konstytutywny; art. 4 § 1 pkt 51 w zw. z art. 211 KSH w brzmieniu obowiązującym od dnia 13.10.2022 r.).
III. NAJWAŻNIEJSZE REGULACJE PRAWA HOLDINGOWEGO
Prawo wydania wiążącego polecenia spółce zależnej (art. 212 KSH)
Spółka dominująca będzie mogła wydać spółce zależnej wiążące polecenia, dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek.
Obowiązek odmowy wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną ( 213 w zw. z art. 214 KSH)
Spółka zależna będzie zobowiązana do odmowy wykonania wskazanego wyżej wiążącego polecenia spółki dominującej, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej.
Wyłączenie odpowiedzialności członków organów spółki dominującej oraz spółki zależnej ( 215 KSH)
Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, o którym mowa w pkt. III. 1. Ta sama zasada będzie dotyczyć członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora spółki dominującej, działającego w interesie grupy spółek.
Prawo spółki dominującej do informacji o spółkach zależnych (art. 216 KSH)
Spółka dominująca będzie mogła przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej oraz żądać od niej udzielenia informacji.
Wzmocnienie pozycji Rady Nadzorczej
Radzie Nadzorczej (o ile ten organ został w danej spółce utworzony) będzie przysługiwało uprawnienie do żądania informacji i dokumentów, w tym zwłaszcza informacji, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółek zależnych oraz spółek powiązanych.
Co istotne, ustawa przewiduje sankcje karne w postaci kary grzywny lub ograniczenia wolności w przypadku niewypełnienia obowiązku przekazania informacji lub dokumentów w terminie, w przypadku przekazania informacji lub dokumentów niezgodnych ze stanem faktycznym lub w przypadku zatajenia danych wpływających w istotny sposób na ich treść.
Rada Nadzorcza będzie ponadto uprawniona do wyboru doradcy zewnętrznego, który na koszt spółki dokona badania określonego zagadnienia dotyczącego działalności spółki lub jej stanu majątkowego.
W spółce akcyjnej Rada Nadzorca zyska jeszcze jedną dodatkową kompetencję – będzie wyrażała zgodę na transakcje ze spółkami, z którymi spółka pozostaje w stosunku zależności lub powiązania, jeśli przekroczą one 10% sumy aktywów spółki w okresie roku obrotowego (dla transakcji z ta samą spółką).
Wraz z nowymi uprawnieniami Rada Nadzorcza będzie miała także rozszerzone obowiązki sprawozdawcze.
Wzmocnienie pozycji Rady Nadzorczej wiąże się ze zwiększonymi obowiązkami informacyjnymi dla Zarządu, jednak tylko w spółce akcyjnej. Zarząd takiej spółki będzie zobowiązany do udzielania Radzie Nadzorczej, bez wezwania, szczegółowych informacji dotyczących szeregu spraw spółki, w tym dotyczących istotnych transakcji, uchwał podejmowanych przez zarząd, zmiany sytuacji spółki.
Prawo wspólnika / akcjonariusza mniejszościowego spółki zależnej do odkupienia jego udziałów / akcji przez spółkę dominującą (art. 2110 KSH)
Wspólnik lub wspólnicy mniejszościowi albo akcjonariusz lub akcjonariusze mniejszościowi, reprezentujący nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej, będą mogli żądać przymusowego wykupu ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej.
Obowiązek wykupu udziałów / akcji należących do wspólników / akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej przez spółkę dominującą (art. 2111 KSH)
Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej będzie mogło podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy, reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej.
Odpowiedzialność spółki dominującej wobec spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia (art. 2112 KSH) (tzw. business judgement rule)
Spółka dominująca będzie odpowiadała wobec spółki zależnej za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi za powyższe winy.
Odpowiedzialność spółki dominującej wobec wspólników / akcjonariuszy spółki zależnej za obniżenie wartości udziałów / akcji spółki zależnej (art. 2113 KSH)
Spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów, umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, będzie odpowiadała wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki zależnej za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Odpowiedzialność spółki dominującej wobec wierzycieli spółki zależnej (art. 2114 KSH)
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, spółka dominująca będzie odpowiadała za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną.
Przepisy dotyczące kadencji i mandatu członków organów
Nowelizacja precyzuje zasady obliczania kadencji członków Zarządu i Rady Nadzorczej:
- kadencję członków ww. organów oblicza się w pełnych latach obrotowych, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej;
- członek zarządu spółki akcyjnej jest powoływany na okres nie dłuższy niż pięć lat (kadencja). Kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu spółki akcyjnej są dopuszczalne, jednak nie wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji,
- nowe zasady liczenia kadencji znajdą zastosowanie także do członków ww. organów pełniących swoje funkcje w dniu wejścia w życie nowych przepisów.
Rozszerzenie katalogu osób objętych zakazem pełnienia funkcji
Dotychczasowy katalog osób wyłączonych od możliwości piastowania funkcji w wyżej wskazanych spółkach zostaje rozszerzony o osoby, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem za popełnienie następujących przestępstw:
- sprzedajności, przekupstwa, płatnej protekcji oraz nadużycia funkcji;
- nieprzekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień Radzie Nadzorczej (nowo wprowadzony art. 5871 k.s.h.);
- utrudniania dostępu do dokumentów i nieudzielania informacji doradcy Rady Nadzorczej (nowo wprowadzony art. 5872 k.s.h.);
Przy tym za naruszenie obowiązków informacyjnych wobec Rady Nadzorczej lub doradcy Rady Nadzorczej przewidziano sankcje w postaci kary grzywny do wysokości 50 tysięcy złotych albo kary ograniczenia wolności.