Z uwagi na coraz większą mobilność obywateli państw UE oraz łatwość prowadzenia działalności gospodarczej na obszarze UE coraz częściej mamy do czynienia w obrocie prawnym ze sprawami dotyczącymi upadłości, które odnoszą się bądź do przedsiębiorców prowadzących działalność lub posiadających aktywa w kilku państwach, bądź do osób fizycznych, których aktywa znajdują się w więcej niż jednym państwie UE. W związku z powyższym pojawia się szereg pytań prawnych, dotyczących zasad prowadzenia upadłości w takich przypadkach.
Ostatnio nasza Kancelaria świadczyła doradztwo prawne dla zagranicznego (niemieckiego) syndyka, który wszczął postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej, zamieszkałej w Niemczech i tam mającej główny ośrodek podstawowej działalności, lecz posiadającej polskie obywatelstwo i część majątku w Polsce. W związku z powyższym pojawiło się m.in. zagadnienie prawne, czy syndyk, powołany przez niemiecki sąd upadłościowy, jest uprawniony i na jakiej zasadzie, do zbycia nieruchomości, należącej do takiego dłużnika, jeśli znajduje się ona na terenie Polski.
Kluczowe znacznie dla rozstrzygnięcia tego problemu ma Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (dalej jako Rozporządzenie 2015/848). Rozporządzenie 2015/848 przewiduje m. in. automatyczne uznanie orzeczeń sądów UE, zapadłych w sprawach upadłościowych, co „powinno oznaczać, iż skutki wynikające z postępowania na podstawie państwa wszczęcia postępowania rozciągają się na wszystkie inne państwa członkowskie”. Zasada automatycznego uznania wszczęcia postępowania przewidziana została wprost w art. 19 ust. 1 Rozporządzenia 2015/848, zgodnie z którą wszczęcie postępowania upadłościowego przez sąd państwa członkowskiego właściwy zgodnie z art. 3 ust. 1 ww. Rozporządzenia (zgodnie z którym sąd państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika w chwili złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, pozostaje właściwy do jego rozpoznania) podlega uznaniu we wszystkich pozostałych państwach członkowskich z chwilą, gdy orzeczenie stanie się skuteczne w państwie wszczęcia postępowania. Art. 19 Rozporządzenia 2015/848 ma zastosowanie zarówno do postępowania głównego jak i postępowania ubocznego. Regulacja zawarta w art. 19 Rozporządzenia 2015/848 oznacza więc, że akt władczy, wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego, na mocy którego zostaje wszczęte główne postępowanie upadłościowe w państwie członkowskim, wywołuje skutki w innych państwach członkowskich bez potrzeby wydania aktu uznającego lub bez konieczności istnienia wzajemności. Powyższa regulacja prawna wywołuje zatem nie tylko automatyczne uznanie, ale i „automatyczną” wykonalność takiego orzeczenia na terytorium innych państw członkowskich.
Automatyczne uznanie oznacza zatem, że skutki wynikające z postępowania upadłościowego, zapadłego na podstawie prawa państwa członkowskiego, w którym wszczęto postępowanie, rozciągają się na wszystkie inne państwa członkowskie, przy czym uznawanie orzeczeń wydanych przez sądy państw członkowskich opiera się na zasadzie wzajemnego zaufania.
Zatem orzeczenia wydane przez sądy pozostałych państw członkowskich (za wyjątkiem Danii) są uznawane w Polsce z mocy prawa i w takim przypadku nie mają zastosowania przepisy szczególne polskiego prawa upadłościowego, dotyczące uznawania orzeczeń o wszczęciu zagranicznego postanowienia upadłościowego (tj. art. 386 – 404 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo Upadłościowe). Przepisy te będą mieć zastosowanie jedynie do upadłości ogłoszonych w państwach niebędącymi członkami Unii Europejskiej oraz Danii.
Wobec tego podstawą działań ustanowionego w Niemczech syndyka masy upadłościowej, dotyczących sprzedaży położonej w Polsce nieruchomości dłużnika, będzie orzeczenie sądu upadłościowego w Niemczech o otwarciu postępowania upadłościowego i powołaniu danego syndyka. Natomiast nie będzie zachodzić konieczność dodatkowego uznania przez polski sąd upadłościowy wskazanych wyżej orzeczeń, czy zatwierdzenia sprzedaży nieruchomości dłużnika w Polsce, skoro zgodnie z Rozporządzeniem 2015/848 dojdzie do ich automatycznego uznania.
Na marginesie wskazać należy, że od zasady automatycznego uznania postępowania upadłościowego w państwach członkowskich UE istnieje jeden wyjątek, o którym wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie o sygn. akt: II CSK 425/10. Wskazał on, że „Wyjątkiem od zasady automatycznego uznania orzeczenia jest art. 26 rozporządzenia (aktualnie art. 33 Rozporządzeniem 2015/848 – dopisek własny), dający państwu członkowskiemu prawo odmowy uznania postępowania upadłościowego w innym państwie członkowskim, albo jego wykonania, o ile uznanie to lub wykonanie prowadziłoby do rezultatu, który pozostaje w oczywistej sprzeczności z jego porządkiem publicznym, w szczególności z jego podstawowymi zasadami lub konstytucyjnie zagwarantowanymi prawami i wolnościami jednostki.”.
W przypadku zainteresowania z Państwa strony powyższą tematyką, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.